Phát hiện sớm cơn thoáng thiếu máu não
Não tiêu thụ nhiều ôxy nhất khi hoạt động và rất nhạy cảm với tình trạng thiếu ôxy. Nếu thiếu ôxy từ 4 – 5 phút, tế bào não đã bị hủy hoại không phục hồi được nữa. Mỗi vùng của não được một mạch máu riêng nuôi dưỡng, nên khi mạch máu này bị hẹp hoặc bị bít tắc, làm giảm sự tưới máu cho phần não mà mạch máu chi phối gây rối loạn chức năng của vùng não đó. Mỗi phần của não lại điều khiển một bộ phận của cơ thể: về vận động, cảm giác, ngôn ngữ, tri giác, xúc giác, thính giác, khứu giác, thị giác, vị giác…
Cho nên khi một vùng não bị tổn thương sẽ gây ra triệu chứng của phần cơ thể mà vùng não đó chi phối. Chẳng hạn vùng vận động của não bị tổn thương thì bệnh nhân bị liệt. Khi vùng ngôn ngữ bị tổn thương thì bệnh nhân nói ngọng hoặc không nói được nữa… Nếu sự tưới máu chỉ giảm trong một thời gian ngắn, các tế vào thần kinh chưa bị chết thì triệu chứng chỉ thoáng qua. Còn khi mạch máu bị tắc nghẽn hoàn toàn thì tế bào thần kinh bị hủy hoại, các triệu chứng trở thành di chứng vĩnh viễn.
Một cơn thoáng thiếu máu não thường xảy ra đột ngột gây ra một hay nhiều triệu chứng: ngất, nhức đầu, yếu nhẹ, liệt nửa người, nói ngọng hoặc khó nói, một mắt hoặc cả hai mắt bỗng không nhìn thấy, mất thăng bằng, chóng mặt, đi đứng không vững… Bạn cần nhớ rằng các dấu hiệu trên chỉ kéo dài khoảng 1-10 phút, hiếm khi kéo dài quá một giờ. Vì vậy khi triệu chứng kéo dài quá một giờ, được xem là bệnh nhân bị tai biến mạch máu não và tổn thương vĩnh viễn. Nếu bạn phát hiện được sớm các triệu chứng nói trên và chuyển ngay bệnh nhân đến khám ở bệnh viện trong những phút đầu tiên, sẽ thấy: tăng huyết áp, rối loạn tri giác, không hiểu được ngôn ngữ, rối loạn nhịp tim, dấu hiệu tắc hẹp động mạch cổ. Chụp cắt lớp vi tính không thấy hình ảnh chảy máu hay tổn thương não.
|
Tổn thương mạch máu não trong cơn thoáng thiếu máu não trên phim Xquang. |
Xử trí khi gặp cơn thoáng thiếu máu não
Tự bản thân bệnh nhân hoặc người nhà bệnh nhân, khi phát hiện được dấu hiệu của cơn thoáng thiếu máu não cần gọi xe cấp cứu hoặc chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để khám và điều trị khẩn cấp. Muốn điều trị hiệu quả phải kết hợp biện pháp nhằm giảm các yếu tố gây bệnh như: điều trị tăng huyết áp, đái tháo đường, cholesterol máu cao, bệnh tim mạch, loạn nhịp tim, chống đông máu, bỏ hút thuốc… Nếu điều trị kịp thời bệnh nhân có thể phục hồi hoàn toàn trong vài phút – một giờ. Điều cần chú ý ở đây là bệnh nhân rất dễ bị tái phát và dẫn tới bị tai biến mạch máu não thật sự. Bởi vậy cần phải điều trị tích cực các nguyên nhân gây bệnh để phòng tránh một tai biến mạch máu não trong tương lai cho bệnh nhân.
Để phòng tránh cơn thoáng thiếu máu não và tai biến mạch máu não thật sự, bệnh nhân cần thực hiện phối hợp các biện pháp sau đây: uống aspirin liều thấp, loại 81mg hoặc 100mg hiện có bán tại các nhà thuốc. Điều trị tích cực các bệnh là nguy cơ gây thiếu máu não như: tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh tim mạch, bỏ thuốc lá, thuốc lào, rượu, bia…
|
Các yếu tố nguy cơ gây thiếu máu não Các nghiên cứu cho thấy, có nhiều yếu tố là nguy cơ gây ra cơn thoáng thiếu máu não gồm: một là yếu tố di truyền, người nào mà có cha hoặc mẹ bị bệnh tim mạch thì dễ bị cơn thoáng thiếu máu não. Hai là những người trên 60 tuổi nguy cơ này cũng khá cao. Ba là nam giới tỉ lệ mắc bệnh nhiều hơn so với nữ giới. Bốn là những người mắc một trong các bệnh: tăng huyết áp, bệnh van tim, suy tim, tiểu đường, cholesterol máu cao, hút thuốc lá, thuốc lào, sử dụng ma túy, béo phì… Cơn thoáng thiếu máu não xảy ra bởi sự lưu thông của máu trong động mạch bị giảm, có thể do động mạch bị hẹp, bị co thắt hoặc bị tắc nghẽn bởi một cục máu đông từ tim hay một mảng vữa xơ từ động mạch lớn lưu thông đến một mạch máu nhỏ ở não. Một nghiên cứu cho thấy, trong số những bệnh nhân bị cơn thoáng thiếu máu não có 7 -10% trường hợp bị tai biến mạch máu não trong tuần lễ đầu, trong đó 50% bị tai biến ở 2 ngày đầu; 14 – 20% bị tai biến mạch máu não trong thời gian 3 tháng sau khi xuất hiện cơn thoáng thiếu máu não đầu tiên. |
ThS. Nguyễn Thu Hà